Keywords: Wjazd triumfalny Henryka Dembinskiego na Prage.jpg Artwork pl Wiadomość o wybuchu powstania w Warszawie i rozszerzeniu się go na cały teren Królestwa Kongresowego a następnie o pierwszych jego sukcesach sprawiła że także na terenach bezpośrednio włączonych do Cesarstwa Rosyjskiego zaczęły uaktywniać się patriotyczne siły pragnące wyzwolić się spod obcego panowania Szczególnie silne było to na terenach litewskich Już w marcu 1831 r doszło do formowania się pierwszych oddziałów partyzanckich i do starć zbrojnych z wojskami rosyjskimi Działania te ze względu na szczupłość sił powstańczych nie mogły doprowadzić do usunięcia z tych terenów Rosjan ale niewątpliwie osłabiły ich możliwości mobilizacyjne i sprawiły że musieli oni skierować tu część sił które mogłyby być przeznaczone do zadań na głównym teatrze wojny Z punktu widzenia zaborcy najważniejsze było utrzymanie Wilna a przede wszystkim niedopuszczenie do powtórzenia się sytuacji z okresu insurekcji kościuszkowskiej gdy miasto to stanowiło główną podporę działań niepodległościowych Niestety władze powstańcze w stolicy początkowo nie podjęły poważniejszych kroków które wsparłyby litewskich powstańców Wysłano tylko niewielki oddział pod wodzą utalentowanego Wielkopolanina gen Dezyderego Chłapowskiego Dopiero porażka pod Ostrołęką i odcięcie w Łomży dywizji gen Antoniego Giełguda sprawiły że wódz naczelny gen Jan Skrzynecki uległ namowom części kadry oficerskiej i postanowił skierować na Litwę znaczniejsze siły w celu wsparcia miejscowych oddziałów Wybór padł na oddziały Giełguda do których skierowany został odważny i energiczny dowódca jazdy gen Henryk Dembiński Był on uczestnikiem wojen 1809 i 1812-1813 w których wykazał się odwagą i zdolnościami dowódczymi Kampanie te zakończył w stopniu kapitana po bitwie pod Lipskiem odznaczony został legią honorową Po 1815 r osiadł w swoim majątku ziemskim i zajął się gospodarką Był jednym z tych byłych wojskowych którzy na wieść o wybuchu powstania zgłosili się do służby wojskowej Początkowo powierzono mu organizowanie nowych jednostek jazdy następnie otrzymał dowództwo pułku jazdy Początkowo służył w stopniu pułkownika w wyniku zasług poniesionych podczas bitew pod Dębem Wielkim Iganiami i Kuflewem awansowany został na generała brygady Był zwolennikiem energicznych i ofensywnych działań bojowych Po połączeniu się z Giełgudem odegrał decydującą rolę w zwycięskiej bitwie pod Rajgrodem która otworzyła wolną drogę na Litwę W obozie powstańczym doszło niestety do kontrowersji na temat dalszych poczynań Dezydery Chłapowski był zwolennikiem podjęcia zdecydowanej akcji mającej na celu opanowanie Wilna Dembiński zaś dążył do opanowania portu w Połądze dzięki czemu otworzyłyby się drogi pomocy z zewnątrz dla powstania Giełgud podjął najgorszą chyba z możliwych decyzji dzieląc i tak niezbyt liczne wojska na dwie części Jedną z nich pod dowództwem Chłapowskiego wysłał na Połągę drugą zaś pod własnym dowództwem skierował na Wilno Akcja przeprowadzona została wyjątkowo nieudolnie i zakończyła się klęską wojsk powstańczych Także i dalsze działania Giełguda nie przyniosły żadnych liczących się sukcesów Ostatecznie zdecydował on o przejściu do Prus gdzie oddziały polskie zostały internowane Decyzji tej nie podporządkował się jedynie Henryk Dembiński który na czele oddziału złożonego z 3830 ludzi i 6 dział podjął próbę przedarcia się do Warszawy Maszerował początkowo na południe omijając Szawle Wiłkomierz i Wilno a następnie przez Puszczę Białowieską przedarł się do Królestwa Polskiego Po drodze umiejętnie omijał większe zgrupowania wroga znosząc jego posterunki i mniejsze oddziały Gromadził też wokół siebie działające jeszcze oddziały powstańcze W wyniku tego do Warszawy dotarł z wojskiem powiększonym do 5 tys ludzi dobrze zaopatrzonym w broń i amunicję dodatkowo dostarczył jeszcze 12 tys zł Ten niewątpliwy sukces po paśmie porażek ponoszonych przez innych dowódców sprawił że Dembiński stał się człowiekiem niezwykle popularnym Jego powracającym oddziałom zorganizowano triumfalne powitanie na szańcach i ulicach Pragi On sam otrzymał awans na generała dywizji a Sejm podjął specjalna uchwałę w której uznał że dowódca i wojsko dobrze przysłużyły się ojczyźnie Na fali popularności mianowany został gubernatorem Warszawy a następnie zastępcą wodza naczelnego Nie odniósł już jednak większych sukcesów chociaż do końca pozostał zwolennikiem prowadzenia działań wojskowych a nawet rozszerzenia ich na inne tereny Entrée triomphale d'Henri Dembinski sur Prague Triumphal entry of Henry Dembinski on Prague b d 1831 paper Institution Archiwum Główne Akt Dawnych Grafika druk jęz niemiecki karta papierowa w aktach luźnych z jednostki Dossier Stanisława Janika sejmu powstańczego Henryk Dembiński Miejsce powstania b m Niemcy Język dokumentu niem Druk/rękopis druk Forma oryginał AGAD Archiwum Potockich z Łańcuta sygn 4910 s 1 AGAD partnership PD-old-100 Documents from Archiwum Główne Akt Dawnych |