MAKE A MEME
View Large Image
| View Original: | Монгол үндэстэн.jpg (300x168) | |||
| Download: | Original | Medium | Small | Thumb |
| Courtesy of: | commons.wikimedia.org | More Like This | ||
| Keywords: Монгол үндэстэн.jpg mn онгол үндэстэн онгол Улс Бүгд ай амдах Хятад А д Улсын хойд хэсэгт о ших Өвө онголын Өө төө Засах О онтой хил залган о ших онголын тал хээ ээ төвлө өн Ев ази эх газа т о шин суудаг нүүдлийн болон суу ьшмал соёлтой үндэстэн Алтай хэлний язгуу ын монгол хэлээ ха илцана Өдгөө онгол Улсад 2 сая 600 мянга га уй Хятадад 10 о чим сая монголчууд амьда даг гэж үздэг бөгөөд нүүдэлчний хэв маягаас суу ьшмал амьд алд шилжсэн хүн олон бий Хятадад байх өвө монголчуудын дунд монгол хэлээ я ьж үл чадах монголчууд цөөнгүй Хүн амын ихэнх нь буддын шашны нэг у сгал болох ша ын шашныг шүтдэг бөгөөд энэ утгаа аа Төвдтэй түүхэн холбоотой Atlas Mongolica jpg э онгол гэдэг энэ нэ ийн тухай анх яаж хэдийд үүссэн талаа судлаач э дэмтэд их ма галддаг бөгөөд албан ёсоо батлагдсан тайлба байхгүй Энэ нэ ийг уул усны нэ тэй холбож үздэг О осын э дэмтэн До ж онгол гэдэг нэ нь он гэдэг голын нэ ээс иш авсан гэж үзсэн байна Гэхдээ он гэдэг гол олдоогүй юм байна өгөө талаас онгол аймгийхан 3 голын эхэнд нутаглаж голыхоо эхийг он гэж нэ лэсэн байж болох юм 17- зууны үеийн түүхч Саган сэцэн Э дэнийн э хи зохиолдоо энэ нэ ийг Чингис хаан өө өө өгсөн гэж тэмдэглэжээ Тэ ээ онгол гэдэг нэ ийн он гэдэг нь зовж зүд эх гэсэн утгатай ха ин гол гэдэг нь гол цөм гэсэн утгатай гэжээ Энэ нэ монгиносон мунгинасан гэдэг үгнээс га алтай гэж үзсэн байна Э тний онгол аймгийн өвөг дээдэс Э гүнэ күнгээс мунгинан монгинон нүүсээ 3 голын сав газа т и ж суу ьшсан Бөө мө гөлийн бэлгэ тэмдгээ өгсөн нэ гэж үзсэн онка-тэнг и-гал гэдэг үгний ка-тэнг и нь хасагдаад Цаашдаа 2 дахь үеийн эгшиг эхнийхтэйгээ ижилсэж онгол гэдэг нэ үүсэн байна онгол гэдэг нэ ийг Хятадын суд уудад эн-гү ан-гу-зы он-гу-лун ан-ту эн-гү-лүн хэмээх дуудлагатай дү с бичгүүдээ тэмдэглэдэг байсан Юань гү ний үеэс үүнийг нэг мө энгү гэж тэмдэглэдэг болжээ Энэ нь хэдийнээс мунгинагсад хуучин бүдүүлэгчүүд гэсэн утгатай юм байна Э дэмтэн судлаач Сүхбаата Вэй улсын суд аас их ул мө тэй тайлба тавьжээ Энэ нь Тоба улсын цэ гүүд нэгэн аймгийг эзэлчихээд тэндээс нэг хүүг олзлон авчээ Тэ хүүг угулюй гэж нэ лэсэн байна Тэ хүү нь Их и ун улсыг үүсгэн байгуулсан и унчууд өө ийн уди дагчынхаа нэ ээ аймгаа нэ лэсэн байж болох юм Та халт онгол улсын хүн амын ихэнх нь Халх хэмээн нэ лэгдэх бүлэгт хамаа даг онголын эзэнт гү эн зада сны да аа зүүн онголыг Халх түмэн хэмээн нэ лэх болсон нь аажмаа угсаатны нэ болон төлөвшсөн гэж үздэг Шинжаан Уйгу ын Автономит Той гийн нутгийн хойт хэсгийн Зүүнга Цинхай муж Төвдийн Дамү зэ эг нутгаа 15 дугаа зууны үеэс анжийн э хшээлд о ох хү тлээ о шин тогтнож байсан Зүүнга ын хаант улсыг бү дүүлж байсан Ой адын үлдэгдэл о шин суудаг Ой адууд нь онгол улсын ба уун хэсэг болон Өвө онголын ба уун хэсгээ мөн та хсан боловч Ой адуудыг е өнхийдөө монгол үндэстэнд о уулж үздэг О осын автономит улсуудын дунд онгол угсаатанд хамаа ах Бүгд ай амдах Халимаг Улс Бүгд ай амдах Бу иад Улс түүнчлэн одоо татан буугдсан Усть-О дын Бу иад Агын Бу иадын автономит той гууд бий Халимагууд нь 17 дугаа зууны эхэнд Ижил мө өн о чим шилжин суу ьшсан Ой ад үндэстний нэг хэсэг ба О ос улс өө төө дагаа о сон онголчуудыг Бу иадууд хэмээн нэ лэн тэ нь аажмаа шинэ угсаатан болж бү элдсэн гэж үздэг онгол улсад о шин суух Бу иадуудын ихэнх нь 20 дугаа зууны эхэнд Хятадаас салан тусгаа лах хөдөлгөөн ө нүүлэн онгол улс уу шилжин суу ьшсан Тува нь уламжлал зан заншлын хувьд монголжсон хэдий боловч хэл болон угсаа га валыг нь ха галзан монголчуудын тоонд багтаасангүй Түүнчлэн Хятадад Дагуу Тунгус Баоань Тоу зэ эг онгол хэлний бүлэгт хамаа ах хэлээ я илцдаг цөөнх үндэстнүүд о шин суудаг Хятадын Коммунист Засгийн Газа нь тэднийг онгол үндэстэн биш гэж үздэг ч тэд өө сдийгөө онголчуудын нэг хэсэг гэж үзэх нь элбэг Түүх Чингис хаанаас өмнөх үеийн онголчууд онгол гэсэн нэ түүхийн су валж бичигт анх 7 дугаа зуунд ду ьдагдсан байдаг бөгөөд Хятадын су валж бичигт онголын тэгш өндө лөгийн зүүн захад о ших жижигхэн овог аймгийг мэнгү хэмээн нэ лэсан байдаг Хожмоо онголын эзэнт гү ний үед бичигдсэн онголын нууц товчоо Юань улсын цадиг зэ эгт тэмдэглэгдсэн домгоос үзвэл зүүн хойд Азийн ой тайгад нутаглах хүмүүс болон ума д Азийн хээ талд амьд ах хүмүүстэй холилдон үүссэн гэх Хамаг онгол овогтон нь Кидан гү эн Зү чидийн Алтан улсад бут цохигдон онголын тал нутагт ноё хогч үндэстэн үгүй болоод байсан XI зууны үед хүчи хэгжиж эхэлсэн монгол хэлний бүлэгт хамаа ах хэлээ я илцах овог аймгуудын нэгэн байсан байна Тэ хүү Хамаг онголчууд У ианхадтай хүч хавс ан Жалай овгийг нэгтгэн улмаа 12 дугаа зууны дунд үеэс Чингис хааны өвөг болох Хабул хан хамгийн анх хан цол хү тэн хүчи хэгжих эхлэл нь тавигджээ Гэвч Хабул ханыг нас ба сны да аа хан болсон Амбагай хан нь Тата уудад олзлогдон Алтан улсад хү гэн хо игдож 3 дахь хан Хутула үгүй болсны да аа э х мэдлийн төлөө тэмцэлдсэн язгуу тнууд болон бусад овог аймгаас болж Хамаг онгол улс зад ах аюулд хү ээд байв Хан болох ёстой байсан боловч бусад овгийнхонд хүлээн зөвшөө өгдөлгүй Хиад овгийн ахлагчаас хэт ээгүй Есүхэй баата Тата уудтай тэмцэлдэн овог аймгаа нэгтгэхийг о олдож байсан хэдий ч Чингисийг 9 настайд Тата уудад хо логдон нас нөгчжээ онголын эзэнт гү эн Эцгийг нь нас ба сны да аа овгийнхон нь нүү бу уулан хүнд хэцүү бага насыг өнгө өөсөн Чингис өө ийн хичээл зүтгэлээ Тата аймаг болон онголын Тайчууд Жад ан овгийнхонтой тэмцэлдэн ялж 1189 онд Хамаг онголын ханд ө гөмжлөгдсөн байна Тэ ээ 1203 онд Хэ эйд 1205 онд айман аймгийг бут цохин Онгуд ангуд аймгийг дагаа о уулан онголын тал нутгаа та хсан байсан овог аймгуудыг нэгтгэн 1206 онд Их онгол улс буюу онголын эзэнт гү нийг үндэслэж хаан болжээ Тэ үеэс онголчууд улам бү хүчи хэгжин Чингис болон түүний ү ач на у ьдын Хамаг онголын овог аймгуудаа зогсохгүй зэ гэлдээх улс гү нээ дагаа о уулж байв онголын эзэнт гү эн улам ө гөжин Ев азийн өнцөг булан бү т тэдний мо ин туу ай хү сэн хэдий ч Дундад Ази болон И ан Кипчакын өндө лөг зэ гээ та хсан онголчууд Тү эгүүдийн нөлөөнд о ж Исламын шашинд шүтэх болсноо уугуул нутаг дахь онголчуудтайгаа үндэстний хувьд улам бү холдсон байна Эзэнт гү ний үед онголчууд тө өл бү ийн шашин шүтэж түмэн хэлийн у чууд э дэмтэн мэ гэд цугла ан соёл шинжлэх ухаан шашны төв болон хөгжиж байлаа Буддын шашинг нийтээ шүтэх болсон нь XVI зууны үед Түмэдийн Алтан хан Төвдийн ша ын шашинг нэвт үүлснээс үүдэлтэй гэж үздэг онголын эзэнт гү ний уналтын да аах онгол үндэстэн Хубилай хааны үүсгэн байгуулсан Юань улс 1368 онд Хятад дахь ноё хлоо алдсанаа их хаадын үе дуусч улмаа Ой адууд хүчи хэгжин эзэнт гү энд Дө вөн Түмэн Ой д Дөчин Түмэн онгол хэмээх хоё туйлт хүч үүсч хоо ондоо тэмцэлдэж эхэлсэн байна Ийнхүү онгол гү эн Ой ад болон инь Дундад Азийн Исламын шашинт үндэстэн болох Казах Исламжсан онгол үндэстний улс болох оголистан зэ эг улсуудтай тэмцэлдэн о шин тогтносоо байсан боловч XVII зуунд ээлж да аалан анжуудын байгуулсан Чинь гү энд дагаа о он эцэст нь Ой адуудын байгуулсан улс болох Зүүнга нь XVIII зуунд Чингийн э хшээлд о сноо онгол улс тусгаа тогтнолоо алдсан байна XX зууны эхээ Чинь улс унахад анжийн ноё хол ха ьцангуй зөөлөн байсан А онголын Халхууд тусгаа тогтнолоо за лан онгол улсыг тунхагласан байна Гэвч Өвө онголчууд Хятадын ноё хлоос ангижи ч чадалгүй үлдсэн бөгөөд өдгөө Өвө онголын Өө төө Засах О он болжээ Monggol svg онголчууд онгол үндэстэн онгол угсаатан YuanEmperorAlbumGenghisPortrait jpg YuanEmperorAlbumKhubilaiPortrait jpg Manduhai Poststamp jpg Altan Khan jpg Чингис хаан Хубилай хаан андухай Алтан хан YesheDorje jpg Sukhbaatar jpg Sükhbaataryn Yanjmaa jpg Byambyn Rinchen jpg Занабаза Д Сүхбаата С Янжмаа Б Ринчен TsendiinDamdinsuren1 jpg TsedenbalOfficial jpg Jügderdemidiin Gürragchaa jpeg Asashoryu Jan08 crop JPG Ц Дамдинсү эн Ю Цэдэнбал Ж Гү агчаа Д Дагвадо ж Бүгд тоо 10 сая о чим Төвлө сөн газа о он онгол онгол Улс 3 000 000 1 Бүгд ай амдах Хятад А д Улс Б ХАУ 5 810 000 2 О ос ОХУ 621 827 3 Өмнөд Солонгос Б СУ 34 000 4 Flag of the United States svg А У 15 000 18 000 5 Хэл аялгуу онгол хэл олон аялгуутай О ост түүнээс илүүгээ О ос хэл Хятадад түүнээс гадна Хятад хэл Шашин шүтлэг Олонхоо оо Буддын шашин тухайлбал ша ын шашин -тан цөөн хувь нь дээ үеийн уламжлалт өнх тэнгэ т шүтэж ёслох юм уу эсвэл Бөөгийн а ганд итгэдэг Тө өл а д түмэн Дагуу Цагаан онгол г м бусад онгол тө лийн хэлтэн Тува Хасаг Алтайн г м бусад Тү эг- онгол Та халт Atlas Mongolica jpg онголчууд нь 1368 онд Юань улс ну ан унасны да аагаа дотоодын тэмцэл дайн тулаан нүүдэл болон хө ш зэ гэлдээх О осын эзэнт гү эн Чин гү эн зэ эгт нөлөөлөгдөн эзлэгдэж байсан түүхэн ү дагава ү гэлжилсээ эдүгээ нэг бус олон о онд та хан суу ьшсан байна Энэхүү хил хязгаа аа тусгаа лагдсанаас болж үндсэндээ төв онгол Улс ба уун Ой ад гол онцгой ол нь Халимаг хойд Бу иад у д Өвө онгол гэж 4 анги болон аажмаа ондоошиж байна онголд онгол улсын хүн амын 95 -ийг 2010 оны байдлаа 2 сая 700 мянган онголчууд бү элдүүлж байна Үүнд 15- зуунаас нийт онголчуудын дот оос шинээ ангилагдан бий болсон Халх; 18- зуун хү тэл Дө вөн Ой адын холбоонд багтаж байсан Дө вөд Баяд То гууд Захчин У ианхай Өөлд янгад Хотон; 17-20 зууны эхэн хү тэлх хугацаанд анжийн хааны томилгоогоо онголчуудын дот оос шинээ ангилагдсан Да ьганга; 20- зуунд онголоо гэж нүүн и сэн Бу иад Ба га Үзэмчин болон Хотгойд Да хад зэ эг ястнууд о но Хятадад Б ХАУ-ын бү элдэхүүнд 2002 оны байдлаа 5сая 800 мянган онголчууд байна гэсэн статистикийн мэдээ байдаг Үүнээс Өвө онголд 4 сая га уй нь байх ба Цаха Ха чин Хо чин О дос Ба га Бу иад Алшаа зэ эг аялгаа хэлэлцдэг онголчууд байна өн Шинжианы хойт хэсгийн Бо тала Баянгол нутаг дахь Халимагаас 1774 онд нүүдэллэн и сэн То гуудаа гол төлөв бү элдсэн Ой ад болон Хөхнуу муж дахь Хошууд буюу Дээд онголчууд байна О ост Гол өгүүлэл Бу иад ба Халимаг ОХУ-ын дото 1607 онд Ижил мө ний хөвөөнд нүүдэллэн очсон ихэвчлэн То гууд Дө вөдөөс бү элдсэн 180 мянган Ой ад нь эдүгээ Халимаг гэдэг нэ тэй бөгөөд өө төө засах э хтэй Халимаг Улсад 17- зуунд О осуудын зүүн зүгийн тэлэлтэд автагдсан уч аас 440 мянган Бу иад нь Бу иад улс Усть-О д болон Агийн той гуудад суу ьшиж байна Тува болон Алтайчууд соёлын хувьд монголчуудтай ижил төстэй боловч тү эг хэлээ я илцдаг Бусад Кы гызстанд Са т Халимаг гэх Ой ад га алтай а д 14- зуунд Юань улс унасны да аа Хятадын Сичуань Юннан зэ эг газа т үлдсэн гэх а дууд онгол уг га вал байх мэт боловч тухайн улсын нөлөөллөөс болж тө өлх хэлээ нийтээ ээ ма тсан шинжтэй байдаг Тува нь уламжлал зан заншлын хувьд монголжуу боловч хэл болон угсаа га валыг нь ха галзан монголчуудын тоонд багтаасангүй Түүнчлэн Хятад Улсад Дагуу Дуншян Баоань зэ эг онгол хэлний бүлэгт хамаа ах хэлээ я илцдаг цөөн тоот угсаатнууд о шин суудаг Хятадын Засгийн Газа нь тэднийг албан ёсоо онгол үндэстэн гэх ангилалд о уулдаггүй хэдий ч тэд өө сдийгөө онголчуудын нэг хэсэг гэж үзэх нь таа алдана Түүх Чингис хаанаас өмнөх үеийн онголчууд Өнөөгийн онгол үндэстнийг үндэслэгч Эзэн Богд Чингис хаан онгол гэсэн нэ түүхийн су валж бичигт анх 7 дугаа зуунд ду дагдсан байдаг бөгөөд Хятадын су валж бичигт онголын тэгш өндө лөгийн зүүн захад о ших жижигхэн овог аймгийг мэнгү хэмээн нэ лэсэн байдаг Хожимоо онголын эзэнт гү ний үед бичигдсэн онголын нууц товчоо Юань улсын цадиг зэ эгт тэмдэглэгдсэн домгоос үзвэл зүүн хойд Азийн ой тайгад нутаглах хүмүүс болон ума д Азийн хээ талд амьд ах хүмүүстэй холилдон үүссэн гэх Хамаг онгол овогтон нь Кидан гү эн Зү чидийн Алтан улсад бут цохигдон онголын тал нутагт ноё хогч үндэстэн үгүй болоод байсан XI зууны үед хүчи хэгжиж эхэлсэн монгол хэлний бүлэгт хамаа ах хэлээ я илцах овог аймгуудын нэгэн байсан байна Тэ хүү Хамаг онголчууд У ианхадтай хүч хавс ан Жалай овгийг нэгтгэн улмаа 12 дугаа зууны дунд үеэс Чингис хааны өвөг болох Хабул хан хамгийн анх хан цол хү тэн хүчи хэгжих эхлэл нь тавигджээ Гэвч Хабул ханыг нас ба сны да аа хан болсон Амбагай хан нь Тата уудад олзлогдон Алтан улсад хү гэн хо игдож 3 дахь хан Хутула үгүй болсны да аа э х мэдлийн төлөө тэмцэлдсэн язгуу тнууд болон бусад овог аймгаас болж Хамаг онгол улс зад ах аюулд хү ээд байв Хан болох ёстой байсан боловч бусад овгийнхонд хүлээн зөвшөө өгдөлгүй Хиад овгийн ахлагчаас хэт ээгүй Есүхэй баата Тата уудтай тэмцэлдэн овог аймгаа нэгтгэхийг о олдож байсан хэдий ч Чингисийг 9 настайд Тата уудад хо логдон нас нөгчжээ онголын эзэнт гү эн Суд ын чуулган 1305 номон дахь онгол цэ гүүдийн зу аг Эцгийг нь нас ба сны да аа овгийнхон нь нүү бу уулан хүнд хэцүү бага насыг өнгө өөсөн Чингис өө ийн хичээл зүтгэлээ Тата аймаг болон онголын Тайчууд Жад ан овгийнхонтой тэмцэлдэн ялж 1189 онд Хамаг онголын ханд ө гөмжлөгдсөн байна Тэ ээ 1203 онд Хэ эйд 1205 онд айман аймгийг бут цохин Онгуд ангуд аймгийг дагаа о уулан онголын тал нутгаа та хсан байсан овог аймгуудыг нэгтгэн 1206 онд Их онгол улс буюу онголын эзэнт гү нийг үндэслэж хаан болжээ Тэ үеэс онголчууд улам бү хүчи хэгжин Чингис болон түүний ү ач на у ьдын Хамаг онголын овог аймгуудаа зогсохгүй зэ гэлдээх улс гү нээ дагаа о уулж байв онголын эзэнт гү эн улам ө гөжин Ев азийн өнцөг булан бү т тэдний мо ин туу ай хү сэн хэдий ч Дундад Ази болон И ан Кипчакын өндө лөг зэ гээ та хсан онголчууд Тү эгүүдийн нөлөөнд о ж Исламын шашинд шүтэх болсноо уугуул нутаг дахь онголчуудтайгаа үндэстний хувьд улам бү холдсон байна Эзэнт гү ний үед онголчууд тө өл бү ийн шашин шүтэж түмэн хилийн у чууд э дэмтэн мэ гэд цугла ан соёл шинжлэх ухаан шашны төв болон хөгжиж байлаа Буддын шашинг нийтээ шүтэх болсон нь XVI зууны үед Түмэдийн Алтан хан Төвдийн ша ын шашинг нэвт үүлснээс үүдэлтэй гэж үздэг онголын эзэнт гү ний уналтын да аах онгол үндэстэн Хубилай хааны үүсгэн байгуулсан Юань улс 1368 онд Хятад дахь ноё хлоо алдсанаа их хаадын үе дуусч улмаа Ой адууд хүчи хэгжин эзэнт гү энд Дө вөн Түмэн Ой д Дөчин Түмэн онгол хэмээх хоё туйлт хүч үүсч хоо ондоо тэмцэлдэж эхэлсэн байна Ийнхүү онгол гү эн Ой ад болон инь Дундад Азийн Исламын шашинт үндэстэн болох Казах Тү эгжиж исламжсан онгол үндэстний улс болох оголистан зэ эг улсуудтай тэмцэлдэн о шин тогтносоо байсан боловч XVII зуунд ээлж да аалан анжуудын байгуулсан Чинь гү энд дагаа о он эцэст нь Ой адуудын байгуулсан улс болох Зүүнга нь XVIII зуунд Чингийн э хшээлд о сноо онгол улс тусгаа тогтнолоо алдсан байна XX зууны эхээ Чинь улс унахад анжийн ноё хол ха ьцангуй зөөлөн байсан А онгол дахь онголчууд тусгаа тогтнолоо за лан онгол улсыг тунхагласан байна Гэвч Өвө онголчууд Хятадын ноё хлоос ангижи ч чадалгүй үлдсэн бөгөөд өдгөө Өвө онголын Өө төө Засах О он болжээ own B Olziibilegt Flags of Mongolia Flags with the Soyombo symbol Cc-zero | ||||
